In 2009 werden bij de opmaak van de nieuwe prioriteitenkaart voor het herstel van vrije vismigratie in Vlaanderen ook in de Laarse Beek enkele vismigratieknelpunten als prioritair aangeduid. De provincie Antwerpen werkt stelselmatig deze prioritaire vismigratieknelpunten weg. Zo ook in de Laarse Beek.

Bewegingsvrijheid voor mens en vis

De Laarse Beek herbergt een aparte bewoner die in Europa bijna niet meer voorkomt. Het gaat om de rivierdonderpad - een Provinciale Prioritaire Soort. Hoewel zijn naam anders doet vermoeden is het wel degelijk een vis. Om zijn overlevingskansen te verhogen, hebben we in de Laarse Beek stuwen en drempels verwijderd en vervangen door visvriendelijke trapjes. Die kan de rivierdonderpad wél overbruggen om zo verder stroomopwaarts te geraken. Dat is voor de vis van levensbelang om zich voort te planten of om bij verdroging of vervuiling van de beek uit te wijken. Daarom is de Vallei van de Laarse Beek ook aangeduid als Europees Habitatrichtlijngebied - meer daarover bij Natura 2000.

Naast de mobiliteit voor de vis hebben we ook aandacht voor die van de mens. De paden in de groene long tussen Brasschaat en Schoten worden druk belopen. Enkele bruggen die ze met elkaar verbinden, waren dan ook dringend aan vervanging toe. Om de veiligheid van de bezoeker te blijven garanderen en om het bosbeheer te vergemakkelijken, hebben we daarom enkele fonkelnieuwe exemplaren geplaatst. Bovendien laten die nieuwkomers door hun uitvoering maximaal ruimte aan de passerende beek.

Handen uit de mouwen

Er werd gewerkt in 4 zones, verspreid over het Peerdsbos en het gemeentepark. Op het kaartje verderop de pagina zie je waar de zones gesitueerd zijn.

Zone 1

In de Laarse Beek achter Sport Vlaanderen Brasschaat, maakten twee barrières vissen het leven zuur. Daarom legden we in de bestaande bedding van de waterloop een vispassage met 7 trapjes aan. De trapjes kun je goed zien vanop het pad naast de Laarse Beek. Je vindt ze zowel voor als na de brug, let er bij je volgende wandeling maar eens goed op.

Die brug hebben we trouwens ook vervangen. De oude brug liet het water maar moeilijk passeren en bovendien was hij al een tijdje in slechte staat. Nu ligt er een fonkelnieuw exemplaar in duurzaam hout, dat door het principe 'dek op oevers' de beek vrije doorgang geeft. De mooie nieuwe brug is zeker een meerwaarde voor deze drukke wandel- en fietsweg door het Peerdsbos! 

Zone 2

Op deze plek, midden in het park, was reeds een oude vistrap. Helaas werkte die niet goed (genoeg). Intussen staan we een stuk verder in onderzoek en technieken en werd het tijd om ook hier orde op zaken te stellen. De oude vistrap ging eruit en na een grondige opkuisbeurt werd een lange vispassage aangelegd met een stenen helling. Daarnaast werden de oevers hier en daar afgeschuind en vernatuurlijkt. Een boost voor de fauna en flora rondom de beek!

In zone 3, aan de speeltuin van het Boothuisje, legden we een nieuw stukje kronkelende beek aan. Zowel in deze nevengeul als voorbij de samenvloeiing met de oorspronkelijke loop legden we in totaal 15 trapjes aan, zodat vissen het hoogteverschil kunnen overbruggen. Het wandelpad ernaast hebben we wat opgeschoven en is deels een avontuurlijk 'vlonderpad' geworden.

De oude vistrap vormden we om tot een educatieve speelzone. Je vindt er een schat aan informatie over vismigratie, beekherstel en beschermde vissoorten zoals de rivierdonderpad. Je kunt er ook zelf aan de slag: probeer maar eens met de schroef van Archimedes water naar de watertafel te pompen! Hier zie je wat het verschil is tussen een meanderende en een rechtgetrokken geul en hoe het water erdoor loopt. Daarna stroomt het verder naar de speelvis, een toffe speelplek in de beek. Op warme dagen een verfrissing voor lichaam en geest!

Ook in deze zone hebben we twee bruggetjes vervangen waarvan tijdens de werken werd vastgesteld dat ze in slechte staat verkeerden. In totaal hebben we wel zes bruggen vervangen, zo is er meteen ook meer eenheid gekomen in de oversteken van de beek, wat toch frisser oogt.

Zone 4

Op vraag van het Agentschap voor Natuur en Bos vervingen we meteen ook de brug tussen de Peerdsbosdreef (grondgebied Brasschaat) en de Lange Einddreef (grondgebied Schoten), zodat ook hier opnieuw een veilige oversteek van de Laarse Beek mogelijk is. 

Wonderlijke visvangst

Omdat er in de Laarse Beek al een grote populatie rivierdonderpadden zat, moesten die beestjes verhuizen vóór de werken in zone 2 en 3 konden starten. Daarvoor werd de methode van elektrisch vissen toegepast. Dat is een veel gebruikte werkwijze bij onderzoek naar het visbestand, waarbij het water onder stroom wordt gezet. De vissen worden tijdelijk verdoofd en kunnen met een schepnet opgevangen worden. Van deze operatie ondervindt de vis zelf geen nadeel. Medewerkers van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB), de provincie en de gemeente Brasschaat haalden hier meer dan 400 rivierdonderpadden uit de beek! Die werden netjes weer in het water gezet in de afgewerkte zone 1. 

Dat er zoveel rivierdonderpadden gevangen werden, geeft duidelijk aan hoe belangrijk de Laarse beek is voor deze soort. De waterkwaliteit is zeer goed en er is voldoende afwisseling in de beek met genoeg dood hout en takken waaronder de visjes zich kunnen verschuilen.  

Dit project was een initiatief van de provincie Antwerpen, in samenwerking met de gemeente Brasschaat, de gemeente Schoten en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). De kosten bedroegen 275.000 euro. Het Agentschap voor Natuur en Bos nam de vervanging van de brug in zone 4 voor zijn rekening (22.396,46 euro).