Meten is weten

De website Waarnemingen.be biedt natuurliefhebbers de kans om hun waarnemingen te delen met anderen.

De vele gegevens van duizenden vrijwilligers vormen een belangrijke bron van soorteninformatie.
Ook iets gezien? Al jouw losse waarnemingen kun je melden op waarnemingen.be.

Nieuwsgierig of er bij jou in de buurt een provinciale prioritaire soort voorkomt?
Neem een kijkje op Waarnemingen.be > Projecten > Prioritaire Soorten Antwerpen.

Raadpleeg de handleiding voor het bekijken of invoeren van waarnemingen.  
Allerlei opzoekingen van verspreidingsgegevens van dieren, planten,... zijn mogelijk.
Hoe je bijvoorbeeld per gemeente een lijst en details van provinciale prioritaire soorten kunt opzoeken, vind je in onderstaande werkinstructie.  

Faunatunnelonderzoek

Stagestudenten Michiel Cornelis en Martha Falzon onderzochten in het voorjaar van 2018 in kader van hun masteropleiding biologie aan de universiteit Antwerpen de efficiëntie van faunatunnels te Brasschaat, Essen en Niel. 

Er werd verder gewerkt op het onderzoek uit 2017 waarbij Lotte Gielis en Sam Franquet het gebruik van de tunnels voor een eerste maal testten: Lotte en Sam gebruikten voornamelijk cameravallen om te detecteren welke dieren de tunnels gebruiken.

In het voorjaar van 2018 werkte Martha op deze manier verder met cameravallen op het zich ontwikkelende bedrijventerrein te Niel, waarbij de aanleg van nieuwe delen verderloopt.
Michiel werkte dit jaar te Brasschaat en Essen met nieuwe amfibieëntunnelfuiken als bijkomende methode om de passage van amfibieën beter op te volgen. 

Verschillende typen van fuiken werden gebruikt om in de amfibieëntunnels te plaatsen. Er werd getest met verschillen in fuikingang namelijk enerzijds trechteringang, en anderzijds hellende ingang. Daarnaast werden enkele en dubbele fuiken gebruikt. De dubbele fuiken werden gebruikt in amfibieëntunnels waar het vermoeden is van dubbele heentrek tijdens de voorjaarstrek van de padden, kikkers en salamanders. Dus daar waar mogelijks amfibieën in de twee verschillende richtingen door de tunnel trekken, werd een dubbele fuik geplaatst.

De fuiken werden ’s avonds geplaatst en ’s morgens terug weggehaald. Hierbij werd gecontroleerd hoeveel kikkers, padden, salamanders en welke soorten aanwezig waren.

Ook werd genoteerd of het om mannetjes, vrouwtjes of juvenielen ging. In het geval van dubbele fuiken (zie foto), is ook de zijde belangrijk langs dewelke de amfibieën de tunnel zijn ingegaan en in de fuik terecht kwamen. Zo kan nagegaan worden of er al dan niet trekbewegingen in twee richtingen voorkomen en in welke richting de meeste trekbeweging is. Bovenaan in de dubbele fuik, bevinden zich twee openingen om vlot de amfibieën uit de fuik te halen bij het controleren van de padden, kikkers en amfibieën in de fuik.

In Brasschaat en Essen zijn de faunatunnels amfibieëntunnels: in Brasschaat bevinden zich 15 amfibieëntunnels, in Essen zijn 4 amfibieëntunnels aanwezig. In het voorjaar trekken op deze locaties vele amfibieën zoals kikkers, padden, salamanders om zich te gaan voortplanten in de poel van hun keuze. De aanleg van amfibieëntunnels helpt om het effect van de versnippering van het gebied door wegen voor deze dieren te verminderen. Maar ook andere dieren profiteren mee.

In Niel werden 6 faunatunnels aangelegd. Hier dienen de tunnels onder de wegen enerzijds om voor allerlei dieren een vrije migratie te geven van aan de Rupel tot in het natuurgebied Walenhoek. Anderzijds wordt hierbij voor de aanwezige amfibieën de jaarlijkse amfibieëntrek vergemakkelijkt.

Meer filmpjes over het faunatunnel-onderzoek in Niel? Klik hier om ze te bekijken op het provinciale YouTubekanaal.

Zijn de faunatunnels een succes?

Gelukkig passeerden er heel wat dieren door de tunnels, want hiervoor werden ze tenslotte aangelegd. De cameravallen detecteren echter niet alle passerende dieren. Zeker is dat sommige tunnels veel meer worden gebruikt dan andere. Bijvoorbeeld in de nabijheid van een voortplantingsplaats gebruiken meer dieren de tunnels. Verdergezet onderzoek zal nog meer kennis over de bewegingen van de dieren in de studiegebieden mogelijk maken.

Uit de studie blijkt dat er nog werk is aan de verbetering van geleidingswanden die goed dienen aan te sluiten aan de tunnels. Naast de tunnels op zich, zijn immers ook goed geplaatste en aansluitende (geleidings)wanden noodzakelijk om de dieren tot in de tunnelingang te leiden. 
Ook lijkt zand en afval zoals plastiek een effect te hebben op het gebruik van de tunnels, dus is een goed afgestemd onderhoud van de tunnels eveneens een aandachtspunt.

Een leuke ontdekking was dat enkele onverwachte dieren door de tunnels gaan, zoals in Brasschaat bijvoorbeeld de boommarter! Het was nog niet gekend dat de boommarters tunnels zoals amfibieëntunnels gebruiken. 

De waarnemingen van dit onderzoek werden enerzijds ingegeven in de projectpagina 'monitoring faunapassages' van waarnemingen.be . Anderzijds werden de waargenomen verkeersslachtoffers in het luik 'Dieren onder wielen' ingevoerd, dat onder 'Projecten' terug te vinden is in waarnemingen.be .

Wil je meer informatie, dan kun je een samenvatting van dit onderzoek nalezen via deze link naar het natuurstudieartikel in ANTenne. 

Bekijk hier enkele foto's die door de cameravallen werden genomen in de amfibieëntunnels te Brasschaat.

Benieuwd naar meer foto's van de faunatunnels in Niel? Klik hier om ze te bekijken op het provinciale Flickralbum.

Dankzij dit korte stage-onderzoek is nu meer geweten over het gebruik van de amfibieëntunnels: amfibieën zoals kikkers en padden gebruiken de tunnels, maar ook allerlei andere dieren zoals zelfs de boommarter.

Meer onderzoek is echter nodig om een betere indruk te krijgen over de aantallen dieren die wel en niet door de tunnels gaan.
Duidelijk is dat dergelijke infrastructuur zoals faunatunnels belangrijk is voor de ontsnippering van door wegen doorsneden natuurgebieden om deze opnieuw voor dieren toegankelijker te maken. Via 'landschapsbeelden biodiversiteit' worden per streek visies gevormd over de gewenste infrastructuur om samenhangende netwerken voor dieren en planten te herstellen.