Operationele Groep Healthy Water for Happy Cows 

Drinkwater van goede kwaliteit is belangrijk om ons melkvee en vleesvee in topconditie te houden. Is het drinkwater voor onze koeien bacteriologisch verontreinigd, dan kan dat leiden tot tegenvallende productieresultaten, maar ook tot ziekte of in extreme gevallen zelfs sterfte van één of meerdere dieren. Door de toenemende druk op kwetsbare grondwaterlagen wordt ook binnen de rundveehouderij steeds meer gebruik gemaakt van alternatieve, minder kwetsbare waterbronnen zoals ondiep grondwater uit een steenput of diepdrainage, open put water, hemelwater of oppervlaktewater. Ervaring leert dat de bacteriologische kwaliteit van deze alternatieve waterbronnen sterk kan variëren. Hierdoor staan veel rundveehouders voor de keuze ofwel overschakelen op leidingwater ofwel op zoek gaan naar een passende waterbehandeling om de bacteriologische kwaliteit van het drinkwater te verbeteren.  

Binnen de varkens- en pluimveehouderij is chemische ontsmetting van drinkwater al goed ingeburgerd, maar een koe is geen varken! Veel rundveehouders, adviseurs en onderzoekers stellen zich de vraag wat het effect is van chemische ontsmettingsmiddelen in het drinkwater op de goede werking van de pens. Daarom steken binnen deze Operationele Groep 5 melkveehouders en 3 waterbehandelingsfirma’s de koppen bij elkaar om samen met Inagro en Hooibeekhoeve uit te zoeken wat het effect is van chemisch ontsmetten van drinkwater op de werking van de pens en de productieresultaten van hun koeien. Om meer kennis te verzamelen, zullen in vitro labotesten worden uitgevoerd in combinatie met testen op praktijkbedrijven. Ook de reeds aanwezige kennis en ervaringen in de praktijk zullen verzameld worden om te komen tot bruikbare adviezen voor elke Vlaamse melkvee- en vleesveehouder. Communicatie over dit project zal zich enerzijds richten op het verder informeren van rundveehouders omtrent het belang van drinkwaterkwaliteit en anderzijds op het correct toepassen van drinkwaterbehandelingen. 

Klimaatploeg

Een bedrijf klimaatvriendelijk runnen op rendabele wijze? Het kan! Vijf Antwerpse melkveebedrijven en een team van klimaatexperten (De Klimaatploeg), bundelen hun kennis en expertise om de impact van klimaatmaatregelen op ecologisch, economisch en sociaal vlak in te schatten. Door deze samenwerking kan de bedrijfsleider onderbouwd beslissen welke klimaatvriendelijke maatregel(combinatie) hij/zij zal toepassen. Alle maatregelen en vergaarde kennis van het project zullen bovendien verzameld worden in een handboek. Aan de hand van dit handboek kunnen melkveehouders, maar ook andere land- en tuinbouwers aan de slag gaan om ook hun bedrijf klimaatvriendelijk te runnen.

Dit project wordt gesubsidieerd door PDPO en verloopt in samenwerking met het Innovatiesteunpunt, Boerenbond en 5 melkveehouders.

Afgelopen projecten

Goed drinkwater, het onzichtbare goud op veeteeltbedrijven

Water is schaars in Vlaanderen! Ook in 2020 werden we al in het voorjaar geconfronteerd met een droge periode. We staan er soms te weinig bij stil maar goed drinkwater is het ‘onzichtbare goud’ op veeteeltbedrijven (kwalitatief én kwantitatief). Dit was meteen ook de titel van een demonstatieproject waaraan de Hooibeekhoeve de afgelopen 2 jaar meewerkte. Binnen dit project werd de kennis rond waterkwaliteit en -behandeling gebundeld en werden bepaalde behandelingstechnieken gedemonstreerd. Op Hooibeekhoeve werd regenwaterontsmetting door Elektrochemische Activatie (ECA) en de drinkwateropname van de verschillende diercategorieën verder geëvalueerd. 

Waterbehoefte in de melkveesector

Het waterverbruik in Vlaanderen is voornamelijk afhankelijk van oppervlakte- en grondwater. De grondwatervoorraden in Vlaanderen zijn echter beperkt. Er wordt meer en meer gekeken naar alternatieve waterbronnen en daarin speelt de recuperatie van regenwater een belangrijke rol.

De waterbehoefte in de Vlaamse melkveesector is vrij hoog. Het vertegenwoordigt ongeveer 15% van het totale waterverbruik in de Vlaamse land- en tuinbouw. Een koe heeft omwille van haar melkproductie een grote behoefte aan drinkwater. Melk bestaat immers voor 87 procent uit water. Daarnaast is er op een melkveebedrijf ook nood aan water voor de reiniging en ontsmetting van melkwinningsapparatuur, machines en stallen, koeling van de melk, irrigatie van voedergewassen enz. Het hoofddoel van de melkveesector is melk produceren aan een beperkte productiekost mét aandacht de omgeving en welzijn van zowel mens als dier. Naast kwalitatief ruwvoeder is water eveneens een voedingsstof en tot op heden wordt dat misschien te weinig als een beperkende factor voor melkproductie beschouwd. Al zien we daar wel een kentering met de droogteperiode van de afgelopen jaren. 
 

Drinkwaterkwaliteit

Naast de kwantiteit, wordt de drinkwaterinname sterk beïnvloed door de waterkwaliteit. Drinkwater heeft strenge normen en richtwaarden. Als het water niet voldoet aan de grenswaarden kan het gezondheidsproblemen of andere neveneffecten veroorzaken. De kwaliteit wordt beoordeeld op basis van drie criteria. Het eerste criterium is de organoleptische waterkwaliteit. Dat criterium houdt de uiterlijke kenmerken zoals geur, kleur, smaak en helderheid in. Het tweede criterium is de chemische kwaliteit zoals chemische bestanddelen, pesticiden en zware metalen. Het laatste criterium is de biologische waterkwaliteit. Tot dat ciriterium behoren de pathogene micro-organismen.
 

Regenwaterrecuperatie

De recuperatie van regenwater tot drinkwater is pas interessant als het geconsumeerd kan worden zonder gezondheidsrisico’s en het economisch rendabel is. Die twee voorwaarden werden onderzocht op Hooibeekhoeve. Een melkveebedrijf heeft een continue behoefte aan water terwijl de hoeveelheid regenval sterk kan variëren en geen dagelijks gegeven is. De enige oplossing om zo lang mogelijk aan de waterbehoefte te kunnen beantwoorden, is de opslag van regenwater. Door het regenwater in de opslagput te analyseren, kan de waterkwaliteit beoordeeld worden. Indien de waterkwaliteit niet voldoet aan de normen en richtwaarden, is een waterbehandeling noodzakelijk. Afhankelijk van welke criteria niet voldoen, is een reinigings- en/of ontsmettingsmethode nodig.
 

Bedrijfsresultaten 

De organoleptische en chemische waterkwaliteit in een regenwaterput vormen geen probleem en voldoen aan de normen en richtwaarden. De biologische waterkwaliteit overschrijdt vaak de grenswaarden en is enorm variabel. Daarom heeft de Hooibeekhoeve in 2012 geïnvesteerd in een ECA-toestel. De ontsmettingsmethode zorgt voor een significante reductie van het aantal kiemen, totale coliformen, Escherichia coli en enterococcen. Het ECA-toestel zorgt voor een zwak significante reductie van sulfietreducerende clostridia. Voor Clostridium perfringens vindt geen significante verbetering plaats. De richtwaarden voor het aantal kiemen, totale coliformen en E. coli worden niet overschreden. Voor 72% van de analyses is waterkwaliteit na ontsmetting voor enterococcen in orde. Voor clostridium wordt in 71% van de analyses de richtwaarden niet overschreden. Voor sulfietreducerende clostridia is de kwaliteit in 32% van de analyses aanvaardbaar.

De totale dakoppervlakte van de melkveestal en de jongveestal samen (Hooibeekhoeve) bedraagt 3841,13 m². Rekening houdend met de helling, oriëntatie en dakbedekking bedraagt de totale oppervlakte nog 3.657,13 m². De gemiddelde hoeveelheid jaarlijkse neerslag, op basis van de laatste acht jaar, bedraagt 724,1 liter per vierkante meter. Dat betekent dat op jaarbasis 2.648 m³ regenwater opgevangen wordt.

Om de dagelijkse waterbehoefte te kennen, wordt het drinkgedrag van de lacterende koeien en jongvee eveneens geobserveerd. De resultaten van de drinkwaterbehoefte worden weergegeven in onderstaande tabel.
 

Dagelijkse waterbehoefte voor kalveren, jongvee en melkvee

Hooibeekhoeve

Op basis van deze wateropnameregistratie en huidige dieraantallen bedraagt de totale dagelijks drinkwaterbehoefte op Hooibeekhoeve 10.7 m³ en op jaarbasis 3.905,5 m³ (periode 2018-2019). Het drinkwaterverbruik op Hooibeekhoeve ligt hoger dan de jaarlijkse hoeveelheid opgevangen regenwater en bijgevolg is er sowieso behoefte aan een andere waterbron. 

Conclusies

Om risico’s tot besmetting met pathogenen te reduceren, is een ontsmettingsmethode noodzakelijk alvorens regenwater gebruikt kan worden als drinkwater. Een ontsmettingsinstallatie zorgt voor extra kosten, namelijk aankoop, onderhoud en verbruik. Het ECA-toestel op de Hooibeekhoeve heeft voor verschillende parameters een effectieve werking. Maar het effect op sulfietreducerende clostridia en clostridium perfringens is minder gunstig. Deze variërende biologische kwaliteit houdt gezondheidsrisico’s in voor het vee! Daarbovenop liepen de onderhoudskosten van het ECA-toestel op Hooibeekhoeve hoog op waardoor het niet meer rendabel was en daarom is het toestel niet meer in werking. 

Regenwater kan gebruikt worden als drinkwater voor melkvee. Maar het gebruik van regenwater heeft voor- en nadelen. Een deel van de waterbehoefte van het melkveebedrijf kan vervuld worden door regenwater. Bijgevolg heeft het als voordeel dat de waterrekening zal dalen. Maar het gebruik kent ook grote nadelen. Zo wordt de volledige waterbehoefte van een doorsnee melkveebedrijf niet vervuld waardoor het bedrijf afhankelijk is van meerdere waterbronnen. Door de variërende kwaliteit zijn regelmatige controles en wateranalyses noodzakelijk. Die controles en wateranalyses brengen een extra kost met zich mee maar de grootste kost is echter de waterbehandeling. De aankoop van de ontsmettingsinstallatie en de onderhouds- en verbruikskosten komen bovenop de kosten van opslag. Ondanks het voordeel, wordt de toepassing van regenwater als drinkbaar water daardoor minder aantrekkelijk. Om die mogelijkheid op een veeteeltbedrijf na te gaan, is een bedrijfsspecifieke doorrekening noodzakelijk. Enkel door met bedrijfsspecifieke gegevens aan de slag te gaan, wordt het duidelijk of het al dan niet rendabel is om regenwater te recupereren tot drinkwater.