Inclusief
Op 12 maart 2014 werd het M-decreet goedgekeurd door het Vlaams parlement, een decreet dat elke leerling met specifieke onderwijsbehoeften recht geeft op inschrijving in een gewone school en op redelijke aanpassing.
Dergelijke maatregel zorgt natuurlijk voor veel nieuwe verantwoordelijkheden voor de school en vooral de leerkracht, die geacht wordt participatie en optimale kansen voor de gehele klasgroep te garanderen. Ondersteuning is daarom een must. In dit dossier vind je onder andere een selectie van materialen uit docAtlas, interessante websites en suggesties voor vormingen binnen dit thema.
Materialenselectie
Inclusief onderwijs in de praktijk / Mortier, Kathleen; Schauwer, Elisabeth; Van de Putte, Inge; Van Hove, Geert. - Antwerpen: Garant, 2010. - 126 p.. - ISBN: 978-90-441-2532-0: 16,00 euro
Vindplaats Antwerpen: ro 1 incl
Dit boek biedt informatie voor iedereen die zich in de praktijk van het inclusief onderwijs wil verdiepen. Eerst wordt een definitie en een kader geschetst waarin inclusief onderwijs kan worden gesitueerd. Hierbij worden een aantal aandachtspunten meegegeven ten behoeve van docenten die dit materiaal in een opleiding willen gebruiken. Daarna volgen negen hoofdstukken waarin telkens een kritische factor wordt uitgewerkt en geïllustreerd vanuit een casus in het kleuter-, lager en secundair onderwijs. Aan het einde van elk hoofdstuk zetten een aantal reflectievragen aan tot een analyse van het eigen kijken en handelen en tot het zoeken van mogelijkheden binnen concrete en unieke klassituaties.
Prisma co-teaching : passend op weg naar integratief onderwijs / Fluijt, Dian. - Leuven: Acco, 2014. - 176 p.. - ISBN: 978-90-334-9604-2: 30,00 EUR
Vindplaats Antwerpen: ro 6 pris
Vindplaats Turnhout: ro 6 pris
Prisma Co-Teaching is een werkwijze die tegemoet komt aan het omgaan met een toenemende diversiteit in klassen en scholen. Meerdere onderwijsprofessionals nemen hierbij gezamenlijk de verantwoording voor een groep leerlingen en geven op gestructureerde wijze onderwijs op basis van evidence-based instructie- en ontwikkelstrategieën. Het principe hierbij is 'back to basics': alle beschikbare inzet van mensen en middelen wordt in de klas ingezet. Het woord prisma duidt op de meerkleurigheid van leerlingen en co-teachers. Bij leerlingen gaat het om leerlingen met en zonder speciale onderwijsbehoeften. Bij leraren kan het gaan om de samenwerking tussen twee reguliere leraren, tussen een speciale leraar en groepsleerkracht of groep van leraren, of bijvoorbeeld een leraar en klassenassistent/ groepsopvoeder. Dit boek is bedoeld voor uitvoerders en leidinggevenden die inspiratie willen bij het realiseren van (inclusief) onderwijs op maat in primair en voortgezet onderwijs
Wat écht werkt : 27 evidence based strategieën voor het onderwijs / Mitchell, David. - Huizen: Pica, 2015. - 296 p.. - ISBN: 978-94-91806-47-6: 37,95 EUR Vindplaats Antwerpen: ro 6 wate
'Wat écht werkt' biedt 27 onderwijsstrategieën die direct in de praktijk kunnen worden toegepast. Van deze strategieën is bewezen dat ze bijdragen aan beter onderwijzen en beter leren door álle leerlingen zowel op academisch als sociaal gebied. Van elk van de strategieën wordt een definitie gegeven, de theoretische basis en het achterliggende idee worden besproken, er volgen praktijkvoorbeelden, het wetenschappelijke onderzoek ernaar wordt toegelicht, en bovendien worden waar nodig nadelen en valkuilen aangegeven. Tot slot volgen er een algehele conclusie en tips voor verder lezen. Onder meer volgende strategieën komen aan bod: coöperatief leren, peer-tutoring, sociale vaardigheidstrainingen, ouderbetrokkenheid en steun aan ouders, directe instructie, fonologisch bewustzijn en taalverwerking, veilig klassenklimaat, inclusief onderwijs. 'Wat écht werkt' is bedoeld voor studenten lerarenopleiding en orthopedagogie, leraren, lerarenopleiders, (school)psychologen, zorgcoördinatoren en intern begeleiders.
Hulpwaaier Autisme in de klas. Tips en strategieën bij de hand. / Brewer, Robin; Mueller, Tracy. - Huizen: Uitgeverij Pica, 2011. - 90 p.. - ISBN: 978-90-5461-844-7: 14,95 EUR
Doelgroep: 4-18 jaar
Vindplaats Antwerpen: WEL 2.4.2 hulp
Vindplaats Turnhout: WEL 2.4.2 hulp
De Hulpwaaier Autisme in de klas is een handig middel voor leerkrachten en andere professionals die werken met kinderen met een autisme spectrumstoornis. Op een overzichtelijke manier, gerangschikt op kleur, staan tips en strategieën in de verschillende secties, waaronder leeromgeving, wijzigingen in dagelijkse routine, communicatie en gedrag. De waaier is geschikt voor zowel basisonderwijs als secundair onderwijs.
Wiebelen en friemelen: hulpkaarten / Thoonsen, Monique; Lamp, Carmen. - Huizen: Uitgeverij Pica, 2016. - handleiding, 55 kaarten. - ISBN: 9789491806933: 12,50
Doelgroep: 5-12 jaar
Vindplaats Antwerpen: WEL 2.5.7
Als aanvulling op het boek "Wiebelen en friemelen in de klas" zijn er deze hulpkaarten. De kaarten zijn bedoeld om in de klas te gebruiken, wanneer een leerling onder- of overprikkeld is. Er zijn activerende strategieën, voor leerlingen die meer prikkels nodig hebben. En er zijn kalmerende strategieën, voor leerlingen die te veel prikkels ervaren of even willen kalmeren. Leerlingen kunnen de strategieën zelfstandig of samen met de leerkracht uitvoeren, op momenten dat ze er behoefte aan voelen of voordat ze met een taak beginnen. In de set vind je 20 kaartjes met activerende strategieën (rood), 20 kaartjes met kalmerende strategieën (blauw) en 15 kaarten om klassikaal of met een deel van de klas uit te voeren.
Hieronder vind je een uitgebreidere selectielijst volgens schoolniveau.
Interessante websites
Het M- decreet vraagt redelijke aanpassingen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Maar hoe doe je dat? Deze website helpt je op weg met concrete tips en bruikbaar materiaal. Karen Colpaert werkt sinds 2002 als leerkracht in het buitengewoon onderwijs en is sinds enkele jaren ook co-teacher en ondersteuner in een ondersteuningsnetwerk. Via deze website deelt ze haar ervaringen en materialen die ze zelf inzet in de klas, in het gewoon basisonderwijs. Wie meer visueel is ingesteld, kan ook een kijkje nemen op haar pinterestbord.
Deze deelsite van KlasCement verzamelt leermiddelen om te werken met leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften en geeft enkele inspirerende collecties om aan de slag te gaan met de diversiteit in de klassen.
In deze reeks bundelt Klasse artikelen rond het M-decreet: wat er echt in het decreet staat en welke visie erachter zit. Bovendien vertellen ouders en leraren over hun praktijkervaringen. Je vindt er ook concrete klastips en een printklare versie van de M-cirkel (in 7 stappen naar redelijke aanpassingen die werken voor leraar en leerling)
In deze bundel van het GO! vind je achtergrondinformatie rond het M-decreet. Onderwerpen die aan bod komen zijn historiek, redelijke aanpassingen, zorgcontinuüm, rol van het CLB, veranderingen in het buitengewoon onderwijs, traject leerling met specifieke onderwijsbehoeften en handelingsgericht werken. De gids dateert van 2015.
Deze leidraad kan je online downloaden en is geschreven voor leraren, leerlingbegeleiders, directies en allen die hen in het onderwijs begeleiden en ondersteunen. De leidraad biedt inzicht in wat universeel ontwerp en universal design for learning (UDL) betekenen, toepassingsmogelijkheden ervan in de klas en op school, hoe je het kan situeren in een ruimer kader Je vindt er tips, voorbeelden en citaten uit onderzoek in een aantal Vlaamse scholen voor secundair onderwijs. Het materiaal kan inspirerend zijn voor iedereen die (iemand iets) leert, dus ook voor basis- en hoger onderwijs.
Met deze brochure willen Unia het begrip ‘redelijke aanpassingen’ toelichten voor alle betrokkenen: leerlingen, ouders, leerkrachten en schooldirecties, en actoren uit de onderwijswereld. Omdat ze waarderen wat er in veel scholen al gebeurt, gebruiken we daarbij volop goede praktijkvoorbeelden. Op deze pagina vind je de brochure terug. Ook in makkelijke taal, of als video in gebarentaal.
In dit downloadbaar document vind je lijsten terug met suggesties voor een gewenste aanpak van leerlingen met ADHD, ASS, ODD, depressie, stemmingsproblematiek, agressieproblematiek, hechtingsproblemen, angsten, norm-overschrijdend gedrag.
Samen met vertegenwoordigers van scholen en andere partners vormt Onderwijsnetwerk Antwerpen het Netwerk rond Inclusie. Dit netwerk gaat na wat in Antwerpen nodig is om inclusief onderwijs te ondersteunen, bepaalt gezamenlijke doelen en organiseert passende acties om hieraan tegemoet te komen.
Deze site samengesteld door de universiteit van Gent probeert een aanzet te geven om de deskundigheid rond inclusief onderwijs te bundelen en te verspreiden naar een bredere groep van geïnteresseerden. Je vindt er een bundeling van ervaringen van ouders, leerkrachten, directies, ondersteuners,…
Ouders voor Inclusie is ontstaan in 2001 en is een vereniging van, voor en door ouders van kinderen en jongeren met een beperking die kiezen voor inclusie. Bij OVI kunnen ouders terecht met vragen rond inclusief onderwijs. Ze sensibiliseren rond het thema inclusie en zijn ook actief in verschillende samenwerkingsverbanden.
Het Steunpunt Inclusief Hoger onderwijs (SIHO) ondersteunt de Vlaamse hogescholen en universiteiten bij het verbeteren van de participatie van studenten met functiebeperkingen.
Het project ‘Potential: Power to teach all’-project is een innovatief onderzoeks- en valorisatieproject dat inspeelt op de uitdaging om een inclusieve onderwijssysteem uit te bouwen. Het ondersteunt leerkrachten in hun competentie-ontwikkeling bij leraren om inclusieve leeromgevingen te creëren. Hiervoor worden tools ontwikkeld, die zinvol en duurzaam kunnen worden aangewend in het onderwijsveld. Potential lanceerde een digitaal kenniscentrum waar antwoorden te vinden zijn op allerhande vragen rond een inclusieve leerlingen en diversiteit.
Onderzoek
Dit artikel zoomt in op de ervaringen van leerkrachten met inclusief onderwijs in het basis- en begin van het secundair onderwijs. Vanuit kwalitatief onderzoek tracht deze studie te onderzoeken wat we kunnen leren van leerkrachten die al investeerden in verschillende processen van inclusief onderwijs met kinderen met significante beperkingen.
Van de Putte, I., & De Schauwer, E. (2013). Becoming a different teacher…: Teachers’ perspective on inclusive education. Erdélyi Pszichológiai Szemle, (december), 245–2651454.
In dit werkdocument interpreteren Unia en het Kinderrechtencommissariaat het recht op onderwijs vanuit het VN-Kinderrechtenverdrag (VRK) en het VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap (VRPH). Hoe kunnen het VRK en het VRPH samen gerespecteerd worden bij het verwezenlijken van het recht op onderwijs?
Verwant vormingsaanbod
Het Netwerk rond Inclusie organiseerde op 22 maart een dag rond het thema inclusie om nooit te vergeten! Via de link kom je terecht op een webpagina met het programma van deze dag en link naar materiaal.
Ga doelgericht aan de slag met thema's als klasmanagement, nieuwe autoriteit, zorgbreed handelen, M-decreet, ondersteuningsnetwerken, taalbeleid, preventief handelen en zoveel meer.
Wanneer? Dinsdag 21 mei – 9:00 tot 16:00
Waar? UCLL Campus Oude Luikerbaan, Oude Luikerbaan 79, 3500 Hasselt
Prijs? +/- 50€
Quatre petits coins de rien du tout
Dit filmpje, gemaakt door leerlingen, kan gebruikt worden om even stil te staan bij de inclusiegedachte en om na te denken over diversiteit. Het kan bijvoorbeeld gebruikt worden kan gebruikt worden als introductie van het thema inclusie op een vergadering of ter introductie van het thema diversiteit in de klas.
Inclusief werken: een teambeslissing
Louis, een kleuter met een lichamelijke beperking wordt met open armen ontvangen in de kleuterklas. Dankzij de inzet van verschillende partijen krijgt hij hier een plaats. Daarbij zijn samenwerken en ‘open communicatie’ de codewoorden tot succes.
Deze video is een onderdeel van de beeldbank van Onderwijsbeleid Antwerpen.
Het lied van de inspiratiedag Exclusief Inclusief - Netwerk rond Inclusie-Onderwijsnetwerk Antwerpen.
Maud Wilms, zelf mama van een kind met extra onderwijsbehoeften, liep een ganse dag rond en sprokkelde mooie ideeën en verrassende uitspraken. In de loop van de dag zelf componeerde ze een lied speciaal voor de inspiratiedag. Op het einde bracht ze dit lied als mooie afsluiter van een zeer geslaagde dag.
Contact docAtlas
Heb je suggesties of vragen over dit dossier? Dan kan je terecht bij:
